سیاست همسایگی: دیپلماسی اقتصادی ایران و قزاقستان: عبور از موانع اقتصادی و چگونگی اجرا در آینده

سیاست همسایگی مبتنی بر دیپلماسی اقتصادی با کشورهای منطقه و هم‌جوار امری ضروری است و برای رفع تهدیدهای اقتصادی ایران و چگونگی عبور از موانع باید به این مهم توجه شود. در این راستا، این گزارش بر کشور قزاقستان تمرکز دارد؛ ابتدا تهدیدهای اقتصادی ایران  از سوی رقبا را در قزاقستان را بررسی می­کند و سپس چگونگی عبور از موانع و تهدیدهای اقتصادی، زمینه­های نفوذ اقتصادی ایران و ظرفیت‌ها و پتانسیل­های ایران و قزاقستان برای همکاری در حوزه اجرا تبیین می­گردد. یافته­های گزارش نشان می­دهد که برنامه­های اقتصادی قزاقستان در دهه اخیر و برنامه­ریزی­های صورت گرفته برای آینده سبب گشته تا بازیگران اقتصادی همانند روسیه، چین، آمریکا، ترکیه، رژیم صهیونیستی و ازبکستان درصدد گسترش حوزه نفوذ تجاری و سرمایه­گذاری در این کشور باشند، مسئله­ای که می­تواند دامنه فعالیت اقتصادی ایران را در قزاقستان در آینده محدود کند. بنابراین ایران باید سیاست دیپلماسی اقتصادی همسایگی را به‌صورت فعال با قزاقستان بر مبنای راه­کارهای ارائه‌شده در این گزارش عملیاتی کند. سیاست‌گذاری ایران باید این مهم را مدنظر داشته باشند که در صورت انفعال در پیشبرد دیپلماسی اقتصادی با قزاقستان، این کشور در سال­های آینده از دسترس همکاری اقتصادی ایران خارج خواهد شد و بازیگران رقیب آن را به حوزه نفوذ خود تبدیل می­کنند.

مهمترین محورهای مرتبط با سیاست‌گذاری این گزارش سیاستی عبارتند از:

• بررسی دامنه فعالیت کشورهای رقیب ایران در قزاقستان همانند روسیه، آمریکا، چین، ترکیه و رژیم صهیونیستی نشان می­دهد که چه حوزه­ها و برنامه­های در قزاقستان قابلیت اجرا دارد، از این رو، باید رفتار دیگر بازیگران در حوزه اقتصادی را رصد کرد و از آن­ها برای برقراری رابطه اقتصادی بهره گرفت.
• با پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا، کشورهای عضو این اتحادیه ازجمله قزاقستان در شرایط تحریم از اهمیت ویژه­ای برخورداند و باید به آن‌ها توجه شود.
• براساس آمارهای موجود قزاقستان به‌عنوان عضوی از اتحادیه اوراسیا در اولویت مبادلات تجاری ایران قرار ندارد، ایران باید این کشور و پتانسیل­های اقتصادی آن را در نظر گیرد.
• بازار قزاقستان رقابتی و سیستم بازار آزاد است و این کشور به قدرت­های بزرگ برای سرمایه­گذاری بیشتر اهمیت می­دهد؛ به همین دلیل بزرگ‌ترین رقیبان سرمایه­گذاری ایران در اقتصاد قزاقستان آمریکا، چین و روسیه هستند.
• قزاقستان در حوزه زیربنایی، عمرانی، کشاورزی، دام‌پروری و معدنی از پتانسیل برای سرمایه­گذاری شرکت­های ایرانی برخوردار است، لذا ایران باید بر روی این حوزه­ها سرمایه­گذاری کند.
• کالا­های صادراتی و وارداتی ایران و قزاقستان شامل کالاهای است که از راه ریلی و بندرها دریایی قابل‌انتقال هستند، بنابراین در شرایط تحریم باید بر روی این ظرفیت سرمایه­گذاری کرد.
• قزاقستان برنامه­های اقتصادی شامل « قانون سرمایه­گذاری در سال 2003»، «قانون گذر به سمت اقتصاد سبز تا 2050»، « مرکز مالی بین­المللی آستانه (AIFC) و سرمایه­گذاری خارجی»، نمایشگاه «اکسپو 2017»، «راهبرد 2030»، سیاست جدید اقتصادی «راه روشن» را در دستور کار دارد و باید متناسب با این برنامه­های زمینه­های توسعه دیپلماسی اقتصادی با قزاقستان را جستجو کرد.
• در بعد داخلی اقتصاد قزاقستان؛ ظرفیت سرمایه گذاری در زمینه حمل و نقل، پولی و مالی، معادن، دارو و درمان، پالایشگاه و پتروشیمی، کشاورزی، خدمات فنی و مهندسی و … در کنار الزامات ژئوپلیتیکی زمینه­های توسعه دیپلماسی اقتصادی ایران را فراهم کرده است.

عوامل و زمینه­های همچون؛ بندر اکتائو و استان گلستان، اتصال حمل  و نقل ریلی، زمینه اتصال دریایی، اتصال هر دو به ابتکار «یک کمریند و یک  راه» چین، سواپ گندم، سواپ نفت، پتانسیل همکاری سیاسی و اقتصادی روسیه-چین-ایران، و… حوزه­های هستند که از طریق آن­ها ایران می تواند زنجیره اتصال اقتصادی با کشور قزاقستان را فراهم کند.