سیاست همسایگی: دیپلماسی اقتصادی ایران و روسیه

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در اوایل دهه 1990 .م ، دو کشور ایران و روسیه، عموما روابط بسیار نزدیکی میان ایران و روسیه وجود داشته است. این دو کشور به رغم پاره ای اختلاف نظرها در بسیاری از مسائل جهانی و منطقه ای دیدگاه مشترکی دارند. به طور مثال می توان به دیدگاه های مشترک دو کشور در مسائلی همچون بحران سوریه، مقابله با یکجانبه گرایی آمریکا در صحنه بین الملل، بحران قفقاز و بسیاری مسائل دیگر اشاره نمود. به رغم این نزدیکی ، نمی توان روابط دو کشور را راهبردی دانست و دربهترین حالت روابط سیاسی دو کشور تاکتیکی و برهم کنشی است.

با وجود روابط سیاسی خوب، روابط اقتصادی دو کشور جندان رضایت بخش نیست. به دلیل وجود مشکلات لجستیکی، بانکی، عدم شناخت دو کشور از ظرفیت های اقتصادی یکدیگر و بسیاری از مسائل دیگر که در این گزارش بدان اشاره شده است، روابط اقتصادی دو کشور چندان در خور توجه نیست. بانگاهی به حجم روابط روسیه و ایران با دیگر کشورها به وضوح می توان دریافت که این دو کشور در زمره شرکای تجاری درجه یک همدیگر نیستند.

هردو کشور به شدت متکی به درآمدهای حاصل از فروش نفت و گاز هستند و هردو صنایع پیشرفته چندانی ندارند. اقتصاد و صنایع دو کشور مکمل همدیگر نیستند و حتی در مسائل مربوط به حوزه انرژی رقیب همدیگر می باشند.

البته در سال های اخیر این روابط گسترش بی سابقه ای را تجربه نموده است در واقع  می توان گفت که در 5 قرن گذشته هیچگاه مسئله گسترش همکاری های اقتصادی بین ایران و روسیه به اهمیت یک دهه اخیر نبوده است. در شرایط تحریمی، هم ایران و هم روسیه بر گسترش روابط تجاری- اقتصادی تاکید داشته اند. علیرغم دیدگاه های بسیار نزدیک دو کشور در بسیاری از موضوعات، حجم مبادلات تجاری دو کشور نسبت به ظرفیت های موجود در حد و اندازه مطلوبی قرار ندارد.

البته بایستی ذکر نمود که دو کشور دارای ظرفیت های فراوانی برای توسعه روابط تجاری با همدیگر هستند که در صورت شناخت این ظرفیت ها و رفع بسیاری از مشکلات ساختاری می توان به گسترش روابط اقتصادی دو کشور امیدوار بود.

در این راستا اقدامات فراوانی توسط رهبران دو کشور برای گسترش مبادلات تجاری میان دو کشور صورت پذیرفته است. این پژوهش در پی پاسخ به این سوال است که آینده مبادلات اقتصادی ایران با جمهوری فدراتیو روسیه چگونه خواهدبود؟ و در پاسخ مفروض این پژوهش اینست که به رغم تمایل جدی رهبران دو کشور به گسترش مناسبات سیاسی- اقتصادی و برخی اقدامات انجام شده در این زمینه، به دلیل وجود پاره ای مشکلات ساختاری که چشم انداز روشنی برای رفع آنها در آینده متصور نخواهیم بود، روابط اقتصادی دو کشور در میان مدت و بلند مدت، از توسعه چندانی برخوردار نخواهد بود.